Het Vlaams Parlement keurde een decreet goed om contacten tussen minderjarigen en personen veroordeeld voor bepaalde feiten te vermijden. Lees in deze Q&A wat het decreet betekent voor jouw organisatie.
Decreet houdende de verplichting voor bepaalde organisaties om een uittreksel uit het strafregister als vermeld in artikel 596, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering, te controleren voor bepaalde nieuwe medewerkers.
Het gaat om het zogenaamde Model 2: Model 596-2: model bestemd voor het uitoefenen van ‘een activiteit die onder opvoeding, psycho-medisch-sociale begeleiding, hulpverlening aan de jeugd, kinderbescherming, animatie of begeleiding van minderjarigen valt’. (art. 596, tweede lid, Wetboek van strafvordering)
Doel?
Wat is er precies verplicht?
Vanaf wanneer geldt deze verplichting?
Voor welke organisaties geldt de verplichting?
Is er een uitzondering op deze verplichting?
Welke medewerkers moeten een uittreksel voorleggen?
Moeten we de huidige/bestaande medewerkers niet controleren?
We werken samen met andere organisaties en wisselen medewerkers uit. Moeten we dan een dubbele controle uitvoeren?
Moet het gaan om een recent uittreksel?
Wie moet de controle uitvoeren?
Stel dat het uittreksel niet blanco is, wat doen we dan?
Stel dat het uittreksel wel blanco is, dan kunnen we toch op beide oren slapen?
En nu?
Doel?
Dit Vlaams Decreet past in het Actieplan van de Vlaamse Regering. De inhoud van het Decreet richt zich op het werken met kinderen en jongeren.
(Decreet houdende de verplichting voor bepaalde organisaties om een uittreksel uit het strafregister als vermeld in artikel 596, tweede lid van het Wetboek van Strafvordering te controleren voor bepaalde nieuwe medewerkers)
Wat is er precies verplicht?
Het is verplicht nieuwe medewerkers te controleren en na te gaan of die persoon van goed en zedelijk gedrag is. Men moet van onberispelijk gedrag zijn in de omgang met minderjarigen.
Het begrip medewerkers in dit Decreet is ruim: het slaat ook op vrijwilligers (er is een uitzondering voorzien voor jeugdwerk, via een BVR). De persoon in kwestie zal moeten kunnen aantonen dat hij/zij niet veroordeeld is voor bepaalde feiten.
In de toelichting bij het decreet staan hiervan een schematisch overzicht.
Deze verplichting geldt
- als de activiteit valt onder opvoeding, psycho-medisch-sociale begeleiding, hulpverlening aan de jeugd, kinderbescherming, animatie of begeleiding van minderjarigen
- én deze persoon op structurele basis rechtstreeks contact zal hebben met minderjarigen;
- én deze persoon meerderjarig is op het moment dat hij/zij start
- én in de gevallen zoals omschreven in het decreet
Het begrip op ‘structurele basis’ is verder gedefinieerd in de toelichting bij het decreet: dat kan je hier vinden.
Vanaf wanneer geldt deze verplichting?
Het Decreet is in werking getreden sinds 1 februari 2023. Het is op 24 juni gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.
Voor welke organisaties geldt de verplichting?
De verplichting rust op organisaties die een activiteit aanbieden die valt onder opvoeding, psycho-medisch-sociale begeleiding, hulpverlening aan de jeugd, kinderbescherming, animatie of begeleiding van minderjarigen, zoals huiswerkbegeleiding, een sportactiviteit organiseren of begeleiden voor kinderen, een knutselatelier,…
Omdat het gaat om een Vlaams Decreet is het enkel van toepassing op organisaties die onder de bevoegdheid van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams Gewest vallen.
Is er een uitzondering op deze verplichting?
Ja, voor organisaties die actief zijn in het jeugdwerk geldt er voor de vrijwilligers (voor de anderen dus wel) geen verplichting een attest voor te leggen. Er zijn evenwel ook nog andere uitzonderingen, die je kan terugvinden in het decreet.
Met jeugdwerk wordt in deze context bedoeld; het sociaal-cultureel werk op basis van niet commerciële doelen voor of door de jeugd van drie tot en met dertig jaar, in de vrije tijd, onder educatieve begeleiding en ter bevordering van de algemene en integrale ontwikkeling van de jeugd die daaraan deelneemt op vrijwillige basis.
Het is niet omdat er hier geen verplichting geldt voor de vrijwilligers, dat je geen maatregelen kan nemen.
Welke medewerkers moeten een uittreksel voorleggen?
Alle meerderjarige medewerkers, behalve als het gaat om het jeugdwerk, dan zijn vrijwilligers daarvan vrijgesteld. De andere in het decreet vastgelegde voorwaarden blijven natuurlijk ook gelden.
Het Decreet stelt ‘voor elke nieuwe medewerker’, moeten we de huidige/bestaande medewerkers dan niet controleren?
Als je het Decreet letterlijk leest, klopt dat, maar we lezen toch enkele nuances:
- als de medewerker al langer actief is in de organisatie, maar van functie verandert kan men de controle uitvoeren; (opgelet: het decreet legt vast in welke gevallen je dit moet doen)
- maar de controle kan ook uitzonderlijk opnieuw worden uitgevoerd indien daar een gegronde indicatie voor is.
In het decreet en in de sectorale draaiboeken wordt dit meer gedetailleerd uitgewerkt.
We werken samen met andere organisaties en wisselen medewerkers uit. Moeten we dan een dubbele controle uitvoeren?
Nee, dat is niet per definitie verplicht. Met name in de volgende gevallen:
- de persoon heeft al een uittreksel uit het strafregister voorgelegd in de loop van het voorbije jaar en was effectief aangesteld
- de andere rechtspersoon waarmee samengewerkt wordt bevestigt dat zij de controle al uitvoerden
- het gaat om een dienstenovereenkomst en beoogt geen structurele samenwerking
Zorg ervoor dat je alle medewerkers op een gelijke manier behandelt en tref voorzorgsmaatregelen als een ‘goed huisvader’ zodat zowel iedereen veilig kan vrijwilligen maar ook dat mensen die ‘genieten’ van het vrijwilligerswerk voldoende beschermd zijn.
Moet het gaan om een recent uittreksel?
Ja. Het mag maximum een maand oud zijn.
Wie moet de controle uitvoeren?
Wie moet de controle uitvoeren?
Dat is omschreven in de draaiboeken die uitvoering geven aan dit Decreet. We kunnen uit de tekst afleiden dat het dus best iemand is die een verantwoordelijkheid heeft in de organisatie, erover waakt dat de vertrouwelijkheid gegarandeerd is én de spelregels inzake GDPR opgevolgd.
Vermits het gaat om vertrouwelijke informatie is het goed om binnen de organisatie een goed beleid te ontwikkelen over wie bevoegdheid heeft op de controle, wie er allemaal betrokken bij wordt. Maak afspraken over hoe je de informatie verder behandelt.
Stel dat het uittreksel niet blanco is, wat doen we dan?
Spreek daarover af in de organisatie hoe je de controle uitoefent en wat de criteria zijn om iemand al dan niet een kans te geven.
Het Decreet haalt volgende elementen aan
1° contextuele gegevens;
2° het tijdsverloop sinds een mogelijke veroordeling;
3° het feit of het gaat om een veroordeling wegens feiten gepleegd ten aanzien van een minderjarige;
4° andere elementen dan de elementen, vermeld in punt 1° tot en met 3°, die de organisatie, die de medewerker aanstelt, relevant acht.
De organisatie heeft dus een zekere appreciatie-mogelijkheid. Essentieel is dat je risico’s zoveel mogelijk poogt uit te sluiten. Wees dus streng maar rechtvaardig.
Stel dat het uittreksel wel blanco is, dan kunnen we toch op beide oren slapen?
Een blanco uittreksel geeft je enkel op het ogenblik van inzage de zekerheid dat de persoon in kwestie (nog) geen veroordeling heeft opgelopen op het gebied van grensoverschrijdend gedrag, niet dat deze persoon eventueel geen risico vormt.
Er zal immers enkel iets op het Uittreksel uit het Strafregister staan na veroordeling. Wie nooit tegen de lamp liep, zal dus een blanco strafblad kunnen tonen. De persoon van wie de veroordeling verjaart is, kan dat ook.
Denk er dus altijd aan om naast het formele in orde zijn (attest opgevraagd) je best ook de nodige voorzorgsmaatregelen neemt om elke vorm van misbruik of overschrijdend gedrag te vermijden. Maak een risicoanalyse, zorg ervoor dat er voldoende controle en opvolging is van alle vrijwilligers.
Opgelet!
Het Decreet legt de plicht voor het opvragen op voor nieuwe medewerkers. Dat impliceert dat er voor de bestaande vrijwilligers, die al jaren meedraaien geen controle wordt uitgevoerd. Het is nuttig om het beleid van je organisatie door te lichten, en eventueel de passende maatregelen te nemen om ervoor te zorgen dat er geen incidenten gebeuren.
Het decreet laat evenwel niet toe dat je de al bestaande medewerkers screent.
En nu?
Hier kan je al de draaiboeken vinden die ondertussen gepubliceerd zijn.
Voor de jeugd: een uitzondering op de regelgeving. Meer info vind je hier.
Voor de sportsector bestaat er ondertussen een draaiboek en een stappenplan.
Voor de sector cultuur vind je hier het draaiboek (socio-culturele verenigingen en amateur kunsten) en een overzichtelijke flowchart van De Federatie
Er volgen wellicht nog draaiboeken voor andere sectoren.
Het decreet en de toelichting kan je alvast hier vinden.