AAN DE KONING VAN NEDERLAND, WILLEM ALEXANDER
Prins der Nederlanden
Prins van Oranje Nassau
Geachte Majesteit,
Ik wil het met u graag hebben over de participatiesamenleving. U gebruikte deze term voor het eerst in uw troonrede van 2013: “Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving.” De verzorgingsstaat maakt plaats voor de participatiesamenleving. Deze verzorgingsstaat is immers onhoudbaar. Wat U, Majesteit, benoemt als de participatiesamenleving, noemen wij vermaatschappelijking.
Bezoek aan Nederland
Met een delegatie van medewerkers van lokale besturen en de Vlaamse overheid brachten we vanuit het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk een bezoek aan Nederland op 30 en 31 augustus. We lieten er ons inspireren door hoe uw landgenoten het lokale vrijwilligerswerk versterken. De Nederlanders hebben ons aangenaam verrast door hun hartelijkheid. Ze hebben ons met open armen ontvangen. We ontmoetten er de mensen van NOV, Movisie, de gemeentes en de vrijwilligerscentrales van Utrecht en Zeist.
Meermaals verwezen ze in hun presentaties naar uw troonrede over de participatiesamenleving. Ze heeft duidelijk een blijvende indruk nagelaten op uw landgenoten. Ze is een belangrijk ankerpunt in de recente geschiedenis van uw koninkrijk. Onze eigen koning kan er alleen maar van dromen een dergelijke impact te hebben op zijn landgenoten.
Er valt natuurlijk heel wat te vertellen over die participatiesamenleving. De accounthouder van de gemeente Utrecht was van mening dat de verzorgingsstaat mensen passief maakt en de participatiesamenleving mensen activeert.
Austerlitz zorgt
Het is inderdaad mooi om te zien dat uw landgenoten van onderuit allerlei initiatieven op poten zetten. Ook bij ons zie je dat gebeuren, maar in uw koninkrijk lijken de burgerinitiatieven nog meer te bloeien, zowel in de stad als op op het platteland. “Austerlitz zorgt” neemt als zorgcoöperatie de zorg op zich in het afgelegen dorp Austerlitz, een deelgemeente van Zeist. De zelforganisatie maakt het mogelijk dat ouderen in Austerlitz kunnen blijven wonen. Ze zetten in op ambulante zorg met tal van initiatieven: Austerlitz rijdt, Austerlitz klust, Austerlitz beweegt en Austerlitz online. De werking steunt op 75 vrijwilligers die ouderen rondrijden, klusjes doen of iemand gezelschap houden.
Het is mooi dat dergelijke initiatieven in Nederland van onderuit tot stand komen en vertrekken vanuit een stevige lokale gedragenheid. Bij ons is het eerder de overheid die hierin het initiatief zal nemen. Een burgerinitiatief kan vaak sneller en flexibeler inspelen op zorgnoden en zit minder vast aan structuren en regeltjes.
Besparingsoperatie?
Austerlitz is echter geen arm dorp. Een dergelijk initiatief zal niet snel oppoppen in een arme of kwetsbare buurt of dorp. Hoe worden de zorgnoden in kwetsbare buurten dan beantwoord? Nederland telt talloze maatjesprojecten die zich richten naar kwetsbare mensen. De maatjes, die wij hier buddies noemen, kunnen vast heel wat bereiken met deze mensen, maar we mogen ook niet verwachten dat ze een volledig antwoord bieden op de noden van kwetsbare mensen. Professionele zorg en ondersteuning blijven noodzakelijk.
En op die professionele zorg en begeleiding wordt nu net stevig bezuinigd. U verwijst in uw troonrede zelf ook naar de noodzakelijke bezuinigingen in onder meer de zorg. De participatiesamenleving gaat samen met een overheid die zich terugtrekt. Het risico wordt erg groot dat de meest kwetsbaren uit de boot van de participatiesamenleving vallen. Hier leeft sterk het gevoel dat jullie participatiesamenleving helemaal is doorgeslagen.
Gidsland?
We hoeven jullie samenlevingsmodel niet integraal te kopiëren. Wij hebben in Vlaanderen onze eigen verzorgingsstaat gelukkig nog niet afgezworen. Tegelijkertijd zetten we vanuit het beleid en sociale organisaties wel sterk in op de vermaatschappelijking. Als we blijven investeren in onze verzorgingsstaat kan de vermaatschappelijking haar extra ademruimte geven. Vermaatschappelijking verkleint bovendien de afstand tussen verzorgingsstaat en de maatschappij.
Uw koninkrijk is helaas niet meer het gidsland maar jullie blijven wel nog steeds een belangrijke inspiratiebron. We kunnen nu kritisch kijken welke weg we hier willen opgaan en welke richting we moeten vermijden.
Hoogachtend,
Jan Verdée