U bent hier: Home » Vrijwilligersbeleid » Draaiboek ontwikkeling vrijwilligerskorps » Voor je start
Een team van vrijwilligers dat je kan activeren op het moment dat er nood is aan helpende handen in je gemeente (of naburige gemeenten), bij crisis of noodsituatie.
Op die manier kan je als lokaal bestuur snel beroep doen op daartoe getrainde en/of geselecteerde vrijwilligers om een precaire of uitzonderlijke situatie de baas te kunnen, zoals na een hevige storm, omdat er (tijdelijk of langer) geen drinkbaar water beschikbaar is, omdat een deel van de bevolking dreigt geïsoleerd te raken, bv. bij een gezondheidscrisis.
Een vrijwilligerskorps zorgt ervoor dat er een georganiseerde en goed voorbereide groep vrijwilligers beschikbaar is, die snel en effectief kan reageren tijdens crisissituaties.
Er zijn tal van situaties om vrijwilligers in te zetten om de hoogste noden te lenigen.
Wist je dat er wereldwijd al heel wat van dit soort crisisteams actief zijn? Denk aan National Voluntary Organizations Active in Disaster in de Verenigde Staten, de Protezione Civile in Italië, Community Volunteers Ireland, maar ook dichter bij huis zijn er tal van voorbeelden te rapen, zoals 1000 Handen vzw, vrijwilligers die samen met Child Focus mee zoeken naar vermiste personen, het Rode Kruis Vlaanderen, de praktijk via het psychosociaal hulpverleningsnetwerk….
Er zijn tal van redenen te bedenken.
Een vrijwilligerskorps biedt verschillende voordelen in crisissituaties:
Het grote voordeel bij het opzetten van een eigen, gemeentelijk Vrijwilligerskorps is dat je het de vorm geeft die past bij jouw lokaal bestuur. Je geeft mensen de kans dat ze controle houden over de zaak, dat ze zich inzetten voor het normaliseren van de situatie, en dat de vrijwillige energie die op dergelijke momenten vrijkomt goed benut wordt. Door mensen te betrekken en te laten participeren, kan je extra ideeën sprokkelen en een bijkomende dynamiek tot stand brengen, waardoor de gemeente sociaal sterker wordt.
Zijn alle randvoorwaarden bij jullie voldaan voor het opstarten van een vrijwilligerskorps?
Er worden trainingen en opleidingen georganiseerd die ervoor zorgen dat vrijwilligers over de basiskennis en vaardigheden beschikken om effectief en veilig te handelen in noodsituaties. Deze opleidingen omvatten een introductie tot de noodprocedures, veiligheidsvoorschriften, en een overzicht van hun specifieke taken binnen de bredere noodplanning. Dit helpt om een uniforme aanpak te waarborgen en voorkomt misverstanden of fouten tijdens crisissituaties.
Definitie noodplanning: het geheel aan organisatorische, procedurele en materiële voorzieningen en werkinstrumenten die toelaten om maatregelen en coördinatiemechanismen in de plaats te stellen bij het optreden van een noodsituatie, teneinde zo snel mogelijk de personele en materiële middelen te kunnen mobiliseren en zo de nodige interventies te kunnen organiseren voor de bescherming van de bevolking en goederen.
Elke burgemeester of gouverneur moet over een algemeen nood- en interventieplan beschikken voor zijn gemeente of provincie. Een algemeen nood- en interventieplan bevat algemene richtlijnen om elke soort noodsituatie beter te kunnen beheren.
Het vrijwilligerskorps en gebruik van het platform www.kanikhelpen.be om ad hoc vrijwilligers in te schakelen dient dus mee opgenomen te worden in het ANIP. Ook kunnen er contactgegevens van lokale vrijwilligersorganisaties worden opgenomen die een bijdrage kunnen leveren in noodsituaties.
Het ANIP dient goedgekeurd te worden door de veiligheidscel, de gemeenteraad en de gouverneur.
Een veiligheidscel in een gemeente of provincie bestaat uit:
De noodplanningscoördinator stuurt de veiligheidscel aan en maakt steeds een verslag op.
B. Rol van de noodplanningscoördinator en veiligheidscel bij de uitrol en uitbouw van het vrijwilligerskorps.
De Noodplanningscoördinator wordt aangesteld als de belangrijkste contactpersoon voor de noodplanning en de coördinatie van beleid met betrekking tot noodsituaties namens de bevoegde overheid.
C. Ondersteuning van disciplines
De vrijwilligers van het vrijwilligerskorps ondersteunen de verschillende disciplines in noodsituaties. Hun opdrachten bevinden zich steeds in de tweede lijn. Ze krijgen geen risicovolle taken.
De meeste lokale besturen hebben nu al een psychosociaal hulpverleningsnetwerk. Dit bestaat uit ambtenaren van de gemeente en/of vrijwilligers. Een PSH-netwerk staat in voor de opvang van niet-gewonde slachtoffers. Een PSH-netwerk maakt deel uit van de gemeentelijke noodplanning en kan verstrekt worden door dienst DSI (Dringende Sociale Interventie) van het Rode Kruis als FOD Volksgezondheid of de Pyschosociaal Manager beslist dat opschaling naar bovenlokale actoren nodig is.
Er zijn enkele mogelijkheden van samenwerking tussen het PSH-netwerk en het Vrijwilligerskorps.
Let wel! Als je vrijwilligers van het vrijwilligerskorps taken van het psychosociale hulpverleningsnetwerk laat opnemen, moeten deze de vereiste opleidingen hebben gevolgd.
Voorbeeld 1
Het PSH-netwerk van de gemeente bestaat in voorbeeld 1 uit vrijwilligers en ambtenaren. De vrijwilligers van het PSH-netwerk worden opgenomen in het vrijwilligerskorps. Indien deze vrijwilligers daar interesse in hebben, kunnen ze ook andere taken opnemen zoals het vullen van zandzakjes.
Voorbeeld 2
Het PSH-netwerk bestaat enkel uit vrijwilligers. Deze worden opgenomen in het Vrijwilligerskorps. Het Vrijwilligerskorps neemt meer taken op in een noodsituatie dan psychosociale hulpverlening.
Voorbeeld 3
Het Vrijwilligerskorps en het PSH-netwerk opereren los van elkaar en krijgen andere taken maar werken wel samen in noodsituaties.
Hulp verlenen bij rampen is één van de basisopdrachten. Als partner van de overheid maakt Rode Kruis-Vlaanderen deel uit van de algemene nood- en interventieplanning. Ze nemen bij een ramp meerdere belangrijke taken op: medische hulpverlening (inclusief logistieke ondersteuning), vervoer van gewonden (inclusief Dispatch), en psychosociale ondersteuning (inclusief registratie van slachtsoffers). Wie hulp nodig heeft, kan op hen rekenen. Meer info vind je hier: Rampenwerking taken RKV
De werking van Rode Kruis-Vlaanderen bij rampen verloopt gecoördineerd. De Gemeenschap en de provincies coördineren samen deze werking, waarbij lokale afdelingen ingeschakeld kunnen worden. Ze hebben duizenden Rode Kruis-vrijwilligers op lokaal, provinciaal en gemeenschapsniveau. Daarbovenop kunnen ze ook rekenen op talloze crisisvrijwilligers via Platform Crisisvrijwilligers RKV – Startpagina
Indien een lokale afdeling wordt gecontacteerd door de gemeente rond rampen, dan geeft de lokale afdeling dit meteen door aan de provinciale teams Hulpdienst en DSI (Dringende Sociale Interventie). De lokale afdeling is hierin niet autonoom, dit om versnippering van onze inspanningen te voorkomen. De afdeling haar eventueel engagement wordt steeds eerst behandeld door de provinciale teams. Een lokale afdeling neemt zelf geen initiatief wat betreft de opdracht van Rode Kruis-Vlaanderen bij rampenplanning. Deze taken zitten immers vervat in de bestaande provinciale en federale medische interventieplannen. Het provinciaal of gemeenschapsniveau neemt de leiding.
Indien een afdeling de vraag ontvangt om deel te nemen aan de gemeentelijke veiligheidscel of het coördinatiecomité, dan kan dit enkel in nauw overleg met het provinciaal echelon. Zo zorgen wij ervoor dat dit op een uniforme manier gebeurt.
Rode Kruis-Vlaanderen biedt een vrijwilligersplatform voor spontane hulp door burgers: Platform Crisisvrijwilligers RKV – Startpagina. Als crisisvrijwilliger kan je je tijdelijk inzetten op plaatsen waar extra hulp nodig is door hoge nood. Rode Kruis-Vlaanderen brengt je in contact met andere organisaties – ook steden en gemeenten – die tijdelijk en dringend crisisvrijwilligers nodig hebben. Wie zich aanmeldt, kan aangeven wanneer en waar hij/zij beschikbaar is. Dan krijg je meteen concrete hulpvragen in jouw buurt te zien. In tijden van crisis worden hier aanvragen opengezet voor de algemene bevolking. Je kiest dan zelf waar je op ingaat en waar je aan de slag gaat. De sterkte van Rode Kruis Vlaanderen is overzicht en coördinatie.
Iemand is in nood. Wat doe je? Vaak kan je erger voorkomen door meteen hulp te bieden. Rode Kruis Vlaanderen wil mensen opleiden, zodat ze zelfredzamer worden. Ze willen ervoor zorgen dat mensen durven en kunnen helpen. Dit zowel bij ongevallen als bij psychische problemen. Daarom organiseren ze Eerste Hulp opleidingen. Ze organiseren ook opleidingen EHBP (Eerste Hulp bij Psychische Problemen). In deze opleiding leer je iemand helpen die psychische problemen ervaart, signalen van psychische problemen herkennen, en leer je hoe je tijdens dit proces voor jezelf kan zorgen.
Registeren voor een opleiding kan via Leer eerste hulp | Rode Kruis. Je vindt hier alle opleidingen, die zowel worden verzorgd door de lokale afdelingen, door de provincies als door de gemeenschap. Kan je niet direct terecht in jouw eigen gemeente? Kijk zeker ook even verder naar buurgemeentes, naar de provincie… Je hebt de keuze tussen enerzijds de open opleidingen voor particulieren Volg een opleiding eerste hulp | Rode Kruis. Anderzijds zijn er ook gesloten opleidingen, specifiek voor jouw vereniging (of vrijwilligerskorps): Leer eerste hulp als vereniging | Rode Kruis
Naast de opleidingen zelf, bieden ze jouw vrijwilligerskorps ook nog andere instrumenten: Bekijk ons materiaal | Rode Kruis: onze EHBO-app, onze Houvast-app voor eerste hulp bij psychische problemen, het handboek ‘Help! Eerste hulp voor iedereen’, het handboek ‘Luister! Eerste hulp bij psychische problemen’, en diverse filmpjes en affiches.
Meer info? Klik hier: Rampenwerking taken RKV